Bart Schultz
Afgelopen zomer zat ik in Hasselt op een terras aan het Zwarte Water met mijn vrouw tijdens een fietstochtje een kopje koffie te drinken. Ik hoor mijn naam noemen. Het blijkt een oud collega van Rijkswaterstaat te zijn. Hij vertelt mij dat hij de Stenendijk gaat bekijken. Nu had ik in mijn leven veel over dijken gehoord en er ook veel gezien, maar ik wist niet dat we ook een stenen dijk in Nederland hadden. Dus wel apart, en het leek me aardig die te zijner tijd ook eens te bekijken.
Enkele maanden later stuurt mijn zoon mij een appje dat de komende tijd de Stenendijk wordt gerestaureerd en versterkt. Ik ben de Stenendijk daarom, samen met hem, direct maar eens gaan bekijken. Het is inderdaad duidelijk een stenen dijk, die ongeveer 1,1 kilometer lang is en het achterland beschermt tegen overstromingen vanuit het Zwarte Water en het Galgenrak. Wel ligt er een behoorlijk voorland voor, waarvan een gedeelte in beslag wordt genomen door de plaatselijke ijsbaan.
Vroeger moet er toch een reden zijn geweest om hier een stenen dijk aan te leggen. Op de kaart blijkt dat hij inderdaad op een plek ligt bij een buitenbocht van het Galgenrak, dat kort daarna in het Zwarte Water uitstroomt. In de huidige situatie is het niet direct duidelijk waarom hier, zo duidelijk afwijkend van de gebruikelijke dijken, een stenen dijk moet liggen. Vroeger, voor het sluiten van de Afsluitdijk, was de situatie echter zo dat dat hier opstuwing vanuit de Zuiderzee kon plaatsvinden waarbij water vanuit de Zuiderzee het Zwarte Water in werd gestuwd en daarbij ook het Galgenrak in. Deze opstuwing is waarschijnlijk zodanig is geweest, dat deze aparte dijkconstructie nodig was om overstromingen van het achterland en erosie van de dijk te voorkomen.
Een kleine naspeuring op Wikipedia levert op dat deze dijk door de eigenaren van de erachter liggende landen moest worden onderhouden en dat dit de reden is geweest dat er verschillende soorten stenen in de Stenendijk zijn toegepast en dat de opeenvolgende stukken in vorm verschillen. Ook wordt gemeld dat er vroeger meer stenen dijken in ons land zijn geweest, maar dat dit de enige stenen dijk is die nog bestaat. De Stenendijk wordt voor het eerst in 1558 vermeld. Hij is dus meer dan 450 jaar oud en inmiddels dan ook sinds 1975 een Rijksmonument. Ook heb ik op internet gezocht of er informatie over andere stenen dijken die er moeten zijn geweest te vinden is, maar dat is me niet gelukt.
Leuk dat deze bijzondere dijk behouden kan blijven. Het is toch een uniek verschijnsel in ons landschap.
