Bart Schultz
In de meeste gevallen moet de waterafvoer echter toch ook wel worden verzorgd. Dit kan enerzijds het geval zijn om accumulatie van zouten in de wortelzone te voorkomen en anderzijds om tijdens de natte tijd en de oogst het gewenste open waterpeil, of grondwaterpeil te kunnen realiseren. De rijsvelden in laaglandgebieden liggen echter in vele gevallen wel in polders, omdat niet alleen de waterafvoer moet worden verzorgd, maar ook de bescherming tegen overstromingen. In dergelijke gevallen is er wel degelijk sprake van polders.
Twee jaar geleden werd er tijdens een workshop van de Werkgroep Sustainable Development of Tidal Areas van de International Commission on Irrigation and Drainage (ICID) door een Japanse deelneemster een presentatie verzorgd over Tambo-dammen in rijstvelden in de prefectuur Niigata aan de westkust van Japan. Deze presentatie trok mijn aandacht, want het was een zeer interessant voorbeeld van integraal waterbeheer.
Aan de benedenstroomse kant van een rijstveld ligt doorgaan een regelbare overlaat waarmee enerzijds het waterpeil in het rijstveld kan worden geregeld en waarlangs anderzijds het overtollige water kan worden afgevoerd. Een dergelijke overlaat kan in de primitiefste vorm gewoon bestaan uit een verlaging in het kleidijkje rond het rijstveld, waarbij men in hoogte varieert, al naar gelang men het waterpeil in het rijstveld wil hebben. Ook zijn er meer geavanceerde uitvoeringen in de vorm van schotbalkstuwtjes en beweegbare overlaten.
Bij de uitvoering als Tambo-dam wordt er eigenlijk op het niveau van het gehele irrigatiesysteem een functie aan toegevoegd in de vorm van reductie van hoogwatergolven, door het gezamenlijk opereren van de overlaten in een systeem, zodanig dat een hoogwatergolf zoveel mogelijk wordt gespreid, waardoor er benedenstrooms zo min mogelijk overlast of overstroming voorkomt. Wanneer men dit gezamenlijk in verschillende irrigatiesystemen in een stroomgebied van een rivier doet, werkt dus de toepassing op de hoogwatergolf in het hele stroomgebied.
Een dergelijke vorm van integraal waterbeheer, vereist dus niet alleen een goed technisch beheer, maar ook een goede afstemming tussen de betrokken boeren en de waterbeheer organisatie op systeem, of zelfs stroomgebied niveau. In Japan is men zeker in staat om dit tot stand te brengen.
Het idee van de Tambo-dammen is in Japan in een klein dorpje in Niigata in 2002 voor het eerst toegepast. Omdat in Japan enerzijds de verstedelijking vooral in het benedenstroomse deel van de rivieren plaatsvindt en anderzijds door klimaatverandering zich meer extreme neerslagen voordoen, waardoor er de laatste decennia meerdere overstromingen zijn geweest is sindsdien de toepassing van Tambo-dammen geleidelijk, vooral in gebieden die overstromingsschade hadden opgelopen, toegenomen.
Na de inwerkingtreding in 2021 van de Wet op bescherming tegen overstromingen op stroomgebied-niveau werd de toepassing van Tambo-dammen nationaal beleid. Gelijktijdig met de toepassing van de wet startte de nationale overheid het Programma voor rivierverbetering op stroomgebied-niveau. In het kader van dit programma moeten in 109 stroomgebieden projecten op het gebied van bescherming tegen overstromingen, waarvan een aantal met toepassing van Tambo-dammen worden gerealiseerd. In 2023 waren 55 van deze projecten met de toepassing van Tambo-dammen al gerealiseerd of in een vergevorderd stadium.
De auteurs van het artikel dat tijdens de workshop werd gepresenteerd hadden het effect van de toepassing van Tambo-dammen in de Niigata-vlakte bestudeerd waarbij een betekenende reductie in de hoogwaterpiek werd gevonden, wat het effect van de methode bevestigde. Verwacht mag worden dat komende jaren de Tambo-dammen op veel grotere schaal zullen worden toegepast, wat zal leiden tot een betekenende reductie in overstromingen en de daarbij behorende schade. Een zeer interessant voorbeeld van integraal waterbeheer.
