Polderontwikkeling in Semarang

Op verschillende manieren ben ik destijds betrokken geraakt bij dit probleem, onder andere in 2007 bij een met Nederlandse ontwikkelingshulp gefinancierd project om te bekijken of van de regio Banger aan de oostkant van Semarang een polder kon worden gemaakt. In 2015 was ik betrokken bij een samenwerkingsverband tussen Indonesië in Nederland om de oude stad van Semarang tegen overstromingen te beschermen. Op zich waren dit redelijk overzichtelijke problemen, maar ontbrak het duidelijke overzicht om de benodigde maatregelen te nemen.

Allereerst de regio Banger. Dit gebied ligt aan de oostkant van Semarang en had door de jaren heen te maken met steeds vaker optredende overstromingen. De vraag was welke maatregelen er genomen zouden moeten worden om de situatie te verbeteren. Van de Nederlandse kant werd inbreng geleverd door het Ingenieursbureau Witteveen + Bos voor het polderontwerp, het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard voor de institutionele aspecten en Unesco IHE voor het opstellen van Richtlijnen voor ontwerp, beheer en onderhoud van stedelijke polders. Van Indonesische kant werd inbreng geleverd door het Ministerie van Publieke Werken, de stad Semarang en het Instituut Pusair, een soort Deltares voor Indonesië. In nauwe samenwerking zijn de verschillende plannen ontwikkeld.

De regio Banger stond door de rivier Banger, die midden door het gebied loopt, in open verbinding met de zee. Het gebied had daardoor niet alleen te maken met neerslag en rivierwater, maar bij vloed ook met binnenstromend zeewater. Er moest een gesloten dijk rond het gebied komen, waardoor Banger een polder zou worden. We hebben aanvankelijk gedacht dat de eerste tijd een uitwateringsluis, waardoor bij eb het overtollige water naar de zee kon worden geloosd, voldoende zou zijn. De bodemdaling ging echter zo snel dat besloten is om direct een gemaal te bouwen. Door allerlei problemen heeft het echter nog een aantal jaren geduurd voordat het gemaal er echt kwam en de polder volledig tot stand is gebracht.

Zoals gezegd raakte ik in 2015 betrokken bij het probleem van de regelmatige overstromingen van de oude stad van Semarang. Ook hier namen de problemen toe door de bodemdaling. We bezochten de verschillende van belang zijnde locaties. Hierbij bleek dat de situatie door een aantal reeds gerealiseerde werken eigenlijk al behoorlijk verbeterd was en de oude stad inmiddels al in een polder lag. Overstromingen werden veroorzaakt door extreme neerslag, maar ook door het binnenstromen van water uit de aangrenzende  regio Banger. Daar was de dijk nog niet gesloten, zodat bij hoogwater het water naar de oude stad kon stromen. Aan de andere kant wordt de oude stad begrenst door de rivier Semarang, die min of meer midden door de stad Semarang stroomt. Overtollig water kon op twee manieren vanuit de oude stad naar de Semarangrivier worden afgevoerd. Er was een uitwateringsluis en bij hoog water op de rivier kon het overtollige water door een gemaal worden uitgemalen.

Ten slotte was omstreeks 2013 de uitmonding van de Semarangrivier naar de zee door een dijk afgesloten en was er voor de afvoer van overtollig water naar de zee een uitwateringsluis en een groot gemaal gebouwd. Op zich was de situatie aan die kant van de oude stad dus eigenlijk best wel in orde. Een probleem was echter dat de grachten in de oude stad niet goed onderhouden werden, waardoor er verschillende obstakels waren en een goede waterafvoer werd belemmerd. Wanneer deze grachten beter zouden worden onderhouden en de dijk van de Bangerpolder en het gemaal gereed zouden zijn, wat inmiddels het geval is, zou de situatie aanzienlijk verbeterd zijn.

Middenin de oude stad lag een grote vijver, die ook een belangrijke rol in de waterberging speelde. Er waren plannen om in elk geval een belangrijk deel van deze vijver op te hogen om er bebouwing op te zetten. We hebben dat toen ten zeerste ontraden. Later is door ons Indonesische contact met enige trots verteld, dat het gelukt was om de vijver te behouden. Laten we hopen dat men het onderhoud serieus blijft nemen en dat de vijver behouden blijft, want Semarang heeft een mooie oude stad.