Sporen in het landschap

Nederland en de luchtoorlog, 1939-1945

De strijd die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de lucht werd gevoerd, heeft grote consequenties gehad. Dat gaat verder dan neergestorte vliegtuigen: ook in het landschap zijn de sporen nog te zien, aldus Ivo de Jong, voorzitter van de Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945.

Motor van een V2

Motor van een V2-raket die in 1964 in de Europoort werd gevonden (foto Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo).

Als je kijkt naar de luchtoorlog boven Nederland: het is een fascinerend verhaal. Het heeft zoveel aspecten. Het meest beeldvormend is natuurlijk het neerstorten van vliegtuigen. Maar vanaf 10 mei 1940 heb je ook te maken met de inzet van parachutisten, operatie Market Garden (met weer de inzet van parachutisten), en de aanleg van vliegvelden in Nederland. En verder ook de wijze waarop de Duitsers de hele luchtverdediging uit de grond hebben gestampt in Nederland; variërend van luchtafweer, vliegvelden tot radarinstallaties.

Je krijgt natuurlijk bombardementen op Nederland, van diverse doelen, zowel bedoeld als onbedoeld. Je krijgt het beschieten van gronddoelen, treinen die nergens meer veilig zijn, bussen die werden beschoten, voedseldroppingen door de Geallieerden aan het einde van de oorlog. Kortom, er gebeurt ongelooflijk veel, vanuit en door de lucht, in de Tweede Wereldoorlog. Je kunt het zo gek niet bedenken of het gebeurde. Het is een heel breed onderwerp. Nu focussen we natuurlijk een beetje op die neergeschoten vliegtuigen, maar het is een veel breder verhaal.

In Schaarsbergen staat een gigantische bunker, Diogenes, van waaruit de luchtverdedigingsleiding van Nederland gevoerd werd. Die staat er ook nog steeds. Zo zijn er heel veel sporen in het landschap. Ook de vliegvelden zelf; een deel van onze vliegvelden, waar we nu gebruik van maken, is in feite door de Duitsers uit de grond gestampt. Als je bijvoorbeeld in Schaarsbergen bij de kazerne gaat kijken, kom je een enorme hoeveelheid gebouwen tegen die in de jaren veertig nog door de Duitsers gebouwd zijn.

Bron: Erfgoedpark Batavialand te Lelystad, Project Short Stirling, Interview met Ivo de Jong, 18 januari 2021.

Alle rechten voorbehouden

Media