Bart Schultz
In een eerdere bijdrage aan Flevolands Geheugen heb ik geschreven over een andere polder in Jakarta, de Kelapa Gadingpolder. Deze keer één van de meest bekende polders uit het totaal van 31 polders in Jakarta, de Pluitpolder.
Zo’n vijf jaar ben ik betrokken geweest bij een gezamenlijk Masterprogramma van UNESCO-IHE in Delft en de Sriwijaya Universiteit in Palembang, Indonesië. Deze anderhalf jaar durende studie voor Indonesische studenten werd voor de helft in Nederland verzorgd en voor de andere helft in Indonesië. De studenten moesten hun master's thesis schrijven over een onderwerp betreffende laaglandontwikkeling in Indonesië. Verschillende theses gingen over de polders in steden als Jakarta, Surabaya, Semarang en Palembang.
Al deze polders hebben regelmatig te maken met overstromingen. Tevens is in de meeste polders sprake van een bodemdaling die vaak vele malen sneller gaat dan de zeespiegelstijging, die nu zo’n drie millimeter per jaar bedraagt en zou kunnen oplopen tot een centimeter per jaar. De bodemdaling wordt vooral veroorzaakt door grondwateronttrekking voor de stedelijke en industriële watervoorziening. Deze bodemdaling bedraagt in deze steden vaak zo'n tien centimeter per jaar, zodat de stedelijke polders steeds kwetsbaarder worden.
Bovengenoemde problemen doen zich zeker ook voor in de Pluitpolder. Eén van onze studentes schreef dan ook haar master's thesis over het waterbeheer en de bescherming tegen overstromingen van deze polder. Ook in verschillende Nederlands-Indonesische workshops over laaglandontwikkeling, waarbij ik betrokken ben geweest, werd aandacht besteed aan het wel en wee van de Pluitpolder.
Het bodem van de Pluitpolder ligt nu ongeveer tussen zeeniveau en 2,5 meter beneden zeeniveau. Tijdens springtij stijgt het peil in de Baai van Jakarta tot ongeveer 60 centimeter boven zeeniveau. In 2008, 2009, 2010, 2013 en 2020 is de polder overstroomd door doorbraken van de zeedijken tijdens springvloed, of door extreme neerslag. Het is dan ook van veel belang dat de voorzieningen ter bescherming tegen overstromingen goed worden onderhouden en tijdig worden verhoogd en versterkt. Helaas ontbreekt het daar nog wel eens aan.
Het waterbeheersingssysteem in de Pluitpolder bestaat uit open waterlopen, een meer, een bergingsreservoir, inlaat- en aflaatwerken, en twee gemalen. Het overtollige water van de bebouwing en de wegen wordt tijdelijk opgeslagen in het Pluitmeer. Van daaruit stroomt het meeste water via een duiker met een uitlaatklep naar het bergingsreservoir. Het water wordt deels uitgemalen naar de Muara Karang, een rivier die langs de polder stroomt. Het water in het bergingsreservoir wordt uitgemalen naar de Baai van Jakarta. Het bergingsreservoir heeft een oppervlakte van 83 hectare, wat overeenkomt met 3 procent van het gebied van de polder. De totale capaciteit van de gemalen van de Pluitpolder is 53,3 kubieke meter per seconde, wat overeenkomt met een waterschijf van 20,8 centimeter per dag.
Voor de Pluitpolder is de bodemdaling dus een belangrijk probleem. Bij goed beheer en onderhoud van het waterbeheersingssysteem is de aanwezige waterberging en gemaalcapaciteit wel voldoende. Wel is regelmatige aanpassing van het waterbeheersingssysteem en de bescherming tegen overstromingen van veel belang. Dit zal een blijvende gezamenlijke inspanning en bijdrage van de overheid, bedrijfsleven en bewoners vereisen. De toekomst zal moeten uitmaken of dit zal blijven lukken.
